Czym są zaburzenia przetwarzania sensorycznego i jak je rozpoznać?

Zaburzenia przetwarzania sensorycznego (SPD) to coraz częściej diagnozowana przyczyna trudności w codziennym funkcjonowaniu dzieci i dorosłych. Istotą tych zaburzeń jest nieprawidłowe odbieranie, interpretowanie i reagowanie na bodźce zmysłowe, co przekłada się na trudności w koordynacji ruchów, emocjach i zachowaniu już od najmłodszych lat życia[1][2][5][7]. Poznanie mechanizmu i objawów SPD pozwala w porę podjąć skuteczną interwencję terapeutyczną.

Czym są zaburzenia przetwarzania sensorycznego?

Zaburzenia przetwarzania sensorycznego obejmują różnorodne trudności w zakresie odbioru i integracji bodźców pochodzących ze wszystkich zmysłów: dotyku, wzroku, słuchu, zapachu, smaku, propriocepcji oraz równowagi[1][5][7]. Mechanizm zaburzenia polega na błędnej lub opóźnionej interpretacji przez układ nerwowy sygnałów z otoczenia i własnego ciała, co może prowadzić do niewłaściwych reakcji[7].

W literaturze SPD określa się także mianem zaburzeń integracji sensorycznej, podkreślając centralną rolę integracji w prawidłowym funkcjonowaniu człowieka[4][5]. Problem ten dotyczy zarówno dzieci jak i dorosłych i może ujawnić się już w okresie niemowlęcym[1][2][4].

Typy zaburzeń przetwarzania sensorycznego

Wyróżnia się trzy podstawowe typy zaburzeń sensorycznych – każdy z nich wiąże się z odmiennym sposobem reagowania na bodźce otoczenia:

• Nadwrażliwość sensoryczna – organizm reaguje zbyt intensywnie na bodźce, często je wyolbrzymia lub unika określonych sytuacji sensorycznych[1].
• Podwrażliwość sensoryczna – reakcje na bodźce są osłabione lub spóźnione, na przykład słaba reakcja na ból lub dotyk[1].
• Poszukiwanie sensoryczne – wzmożona potrzeba dostarczania doznań sensorycznych, ciągłe dotykanie czy szukanie silnych wrażeń zmysłowych[1].

Różnice te warunkują odmienne trudności w codziennym funkcjonowaniu i wymagają indywidualnego podejścia diagnostycznego oraz terapeutycznego[2][4][5].

Najczęstsze objawy i skutki zaburzeń przetwarzania sensorycznego

Zaburzenia integracji sensorycznej objawiają się szerokim zakresem trudności zarówno w sferze ruchowej, jak i poznawczej oraz emocjonalnej[3][8]. Do najważniejszych symptomów należą:

• trudności z koordynacją ruchową i orientacją przestrzenną,
• problemy z koncentracją uwagi i wykonywaniem zadań,
• nadwrażliwość lub podwrażliwość na bodźce świetlne, dźwiękowe, dotykowe czy zapachowe,
• trudności emocjonalne takie jak lęk, frustracja czy gwałtowne reakcje na nieoczekiwane bodźce,
• opóźniony rozwój motoryczny, problemy z utrzymaniem równowagi, nieprecyzyjne ruchy rąk i ciała[1][2][3][4][8].

Objawy te mogą być widoczne już u niemowląt i małych dzieci – od 1 do 4 roku życia – lecz nierzadko pojawiają się również u osób dorosłych[1][2][4].

SPD często współwystępuje z innymi zaburzeniami rozwojowymi takimi jak autyzm, afazja czy zaburzenia uwagi[4][6], a szacunkowo dotyczy 5–16% dzieci w populacji ogólnej[7][9].

Diagnoza i terapia zaburzeń przetwarzania sensorycznego

Rozpoznanie SPD wymaga specjalistycznej oceny przeprowadzonej przez psychologa dziecięcego, pedagoga lub doświadczonego terapeutę integracji sensorycznej[2][4][5]. Diagnoza odbywa się na podstawie szczegółowego wywiadu, obserwacji zachowań oraz testów oceniających reakcje na różne bodźce zmysłowe.

Kluczowym elementem poprawy jakości życia osób z SPD jest odpowiednio dobrana terapia. Najczęściej opiera się ona na indywidualnie dobranej stymulacji sensorycznej oraz wsparciu umiejętności adaptacyjnych, co umożliwia lepszą adaptację do wyzwań otoczenia[5]. Wczesna diagnostyka i systematyczna terapia znacząco zwiększają szansę na poprawę funkcjonowania dziecka lub osoby dorosłej z tym zaburzeniem.

Podsumowanie

Zaburzenia przetwarzania sensorycznego to złożone trudności neurosensoryczne, które wpływają na codzienne życie w sferze ruchowej, emocjonalnej i społecznej[1][3][5]. Rozpoznanie zaburzenia jest możliwe na podstawie typowych objawów oraz specjalistycznych testów diagnostycznych. Wczesne wdrożenie terapii sensorycznej pod okiem wykwalifikowanego specjalisty umożliwia poprawę funkcjonowania i jakości życia osób z SPD.

Źródła:

1. https://graizabawa.pl/objawy-zaburzen-przetwarzania-sensorycznego-jak-je-rozpoznac-u-dzieci-i-doroslych
2. https://www.luxmed.pl/dla-pacjenta/artykuly-i-poradniki/jakie-sa-objawy-zaburzen-sensorycznych-jak-je-leczyc
3. https://www.memola.eu/jak-sie-objawiaja-i-czym-sa-zaburzenia-integracji-sensorycznej-si/
4. https://www.testdna.pl/zaburzenia-rozwojowe-u-dziecka/zaburzenia-integracji-sensorycznej/
5. https://www.doz.pl/czytelnia/a15044-Zaburzenia_SI_objawy_zaburzen_integracji_sensorycznej_przyczyny_diagnoza
6. https://terapiaspecjalna.pl/artykul/zaburzenia-przetwarzania-sensorycznego-u-dzieci-afatycznych
7. https://www.czytelniamedyczna.pl/5002,zaburzenia-przetwarzania-sensorycznego-u-dzieci-diagnostyka-i-postepowanie.html
8. https://www.pstis.pl/objawy
9. https://www.integracjasensorycznasi.pl/2024/03/20/objawy-zaburzen-integracji-sensorycznej-u-dzieci/